- Westerse economische sancties tegen Rusland hebben de oorlogseconomie van het land niet onberoerd gelaten.
- Maar Rusland is er behoorlijk goed in geslaagd om sancties op tal van manieren te omzeilen en de oorlog in Oekraïne voort te zetten.
- Volgens analisten ligt de sleutel bij het verder afknijpen van de Russische export van olie en gas, maar het Westen is beducht voor een energiecrisis.
- Lees ook: Rusland is niet aan de winnende hand in de oorlog, volgens 2 economen van Oekraïense afkomst – problemen van de Russische economie beperken slagkracht
De pogingen van westerse landen om een einde te maken aan de invasie van Rusland in Oekraïne door middel van economische sancties lopen vast. De maatregelen die zijn genomen, lijken het regime van president Vladimir Poetin minder te raken dan verwacht.
Sancties en handelsbeperkingen hebben de Russische economie serieus getroffen sinds de invasie van Oekraïne twee jaar geleden. Ze richten zich op belangrijke sectoren zoals energie, het bevriezen van buitenlandse tegoeden en ze snijden de financiële banden van het land met het grootste deel van het Westen door.
Maar de realiteit is dat de Russische oorlogseconomie het ondanks alles goed heeft gedaan. Na een daling van het nationaal inkomen met 1,2 procent in 2022, liet de economie van Rusland in 2023 een groei van 3,6 procent zien. Dat komt mede vanwege forse overheidsinvesteringen in de wapenindustrie, die nog altijd gefinancierd worden door aanzienlijke inkomsten uit olie en gas.
Rusland-expert Owen Matthews, auteur van het boek “Overreach: The Inside Story of Putin and Russia’s War Against Ukraine“, geeft tegenover Business Insider aan dat de ontploffing van de Nord Stream-gaspijpleidingen in september 2022 een grotere klap lijkt te zijn voor de Russische economie dan de sancties van het Westen tot nu toe. De Nordstream-leidingen vervoerden grote hoeveelheden Russisch aardgas via de Oostzee naar Duitsland.
Econoom Liam Peach van onderzoeksbureau Capital Economics benadrukte afgelopen week in een rapport de behendigheid van Rusland bij het omzeilen van handelsbeperkingen.
"De VS heeft de sancties aangescherpt voor bedrijven die Rusland helpen importeren via derde landen, maar handel vindt altijd nieuwe routes en is moeilijk te controleren. Als het winstgevend is om sancties te omzeilen, zullen sommige bedrijven het risico nemen", aldus Peach.
Volgens de econoom hebben sancties de geldstroom van niet-westerse landen naar Rusland niet gestopt. Zelfs de poging van de G7-landen om de exportinkomsten van Rusland te beperken door de verkoop van Russische olie aan een maximumprijs van 60 dollar per vat te binden, heeft de oliehandel van Moskou niet echt gehinderd.
Aandeel buitenlandse valuta bij afhandeling van Russische export
In de bovenstaande grafiek is te zien dat het aandeel van de dollar en de euro (lichtgroene lijn) in het afhandelen van Russische exporttransacties fors is gedaald van meer dan 80 procent begin 2022 tot minder dan 30 procent eind 2023. Maar dit is dus niet naar nul gegaan. Intussen is het aandeel van de Chinese renminbi (zwarte lijn) juist fors gestegen.
Rusland-expert Matthews merkt op dat Europese landen nog steeds bepaalde energieleveringen uit Rusland accepteren, waardoor ze hun eigen pogingen om Poetin te straffen saboteren. Maar ook bij de door de VS opgelegde financiële sancties tegen Rusland gaat er volgens Matthews nog veel mis.
Rusland kan het door de VS gecontroleerde mondiale handelssysteem waar de dollar dominant is, omzeilen met behulp van China, zoals te zien is aan het toenemende gebruik van de renminbi voor Russische exporttransacties.
De bilaterale handel tussen Rusland en China is ook fors toegenomen, blijkt uit de onderstaande grafiek.
Handel tussen Rusland in China (in miljard dollar)
"De westerse sancties hebben de rol van de renminbi bij internationale Russische handelstransacties versterkt. Op financieel gebied is Dubai daarbij een belangrijkere schakel geworden voor het afhandelen van valutatransacties waarbij de dollar geen rol speelt", geeft Matthews aan.
Westen zit met dilemma: verder afknijpen Russische olie-export vergroot risico op energiecrisis
Rusland weet de westerse sancties op veel manieren te omzeilen, maar westerse landen kunnen in theorie nog meer doen om de druk op te voeren.
Econoom Peach van Capital Economics schrijft in zijn rapport dat het Westen de Russische energiestromen meer zou kunnen afknijpen door secundaire sancties op te leggen aan derden die olie uit het land kopen. "Rusland heeft inkomsten nodig uit de energie-export voor zijn begroting, om importen te betalen en om de roebel te stabiliseren."
Toch acht Peach het onwaarschijnlijk dat het Westen deze weg inslaat. Dat komt mede doordat Rusland een belangrijke speler is op de mondiale olie- en gasmarkt. Het helemaal afsluiten van het Russische aanbod van olie en gas kan voor een mondiale schok zorgen bij olie- en gasprijzen, waar westerse landen beducht voor zijn. Ook kunnen dan de spanningen oplopen met landen zoals India, dat zich heeft ontpopt tot een grote koper van Russische olie.
Als alternatief zouden de VS zich kunnen richten op een deel van de gasexport van Rusland en de export van industriële metalen, aldus Peach. Hij verwacht sowieso dat de huidige sancties nog jaren van kracht blijven, vooral als Rusland zijn oorlogsinspanningen in Oekraïne verder opvoert.